Opracowanie: Maria Muszyńska Rodzina jest pierwszym i najważniejszym środowiskiem, w którym kształtuje się mowa dziecka. Rodzina dostarcza dziecku psychicznych i społecznych warunków do rozwoju jego mowy, wzorców słownych oraz bodźców do mówienia. Do najczęstszych postaw rodziców, wpływających ujemnie na rozwój mowy dziecka, należą: 1. Chłód emocjonalny rodziców wobec dziecka oraz małe zainteresowania jego rozwojem i postępami w jego mowie. Dziecko nie otrzymuje wówczas wystarczającej liczby bodźców słownych oraz podniet emocjonalnych do mówienia. Powoduje to prosty lub przedłużony opóźniony rozwój mowy oraz ewentualnie jego wadę. 2. Nadtroskliwość rodziców i ich zbytni liberalizm wobec dziecka, która przejawia się wyręczaniem dziecka w mówieniu, gdy ma ono trudności w wyrażaniu myśli, co hamuje spontaniczny rozwój jego mowy i tłumi aktywność słowną. 3. Nadmierna czułostkowość rodziców, wyrażającą się naśladowaniem mowy dziecka przez spieszczanie jej i zdrabnianie. Dziecko przyswaja wówczas wadliwe wzorce głosek, które po utrwaleniu powodują dyslalię. 4. Rygoryzm oraz nadmierna ambicja rodziców wobec dziecka, której przejawem jest zbytnia dbałość o szybki rozwój mowy dziecka oraz o prawidłową wymowę. Konsekwencja jest przecenianie możliwości językowych dziecka, dostarczanie mu zbyt dużej liczby bodźców słownych i zbyt gwałtowna stymulacja mowy. Wywołuje to u dziecka reakcję obronną w formie niechęci do mówienia i lęku przed mową.. Wynikiem nadmiernej troski o prawidłową wymowę dziecka jest nieustanne poprawianie go, korygowanie jego błędów artykulacyjnych, zmuszanie go do powtarzanie wiele razy danego słowa. Korygowane dziecko zazwyczaj nie potrafi jeszcze wyartykułować poprawnie danej głoski. Zasadą korygowania mowy dziecka jest poprawianie danej głoski dopiero po wykształceniu się u niego danej głoski w sposób samoistny/zgodnie z zasadami rozwojowymi/ lub w wyniku ćwiczeń artykulacyjnych .Korekcja ma wówczas na celu utrwalanie się prawidłowej wymowy danej głoski w mowie spontanicznej dziecka, a wymagania nie przerastają jego możliwości. Postawa nadmiernego rygoryzmu i ambicji rodziców jest bardzo niebezpieczna dla rozwoju mowy dziecka . Jej konsekwencją może być zahamowanie spontanicznego rozwoju mowy lub jąkanie. 5. Postawa „popisywania się” dzieckiem i chwalenie się jego mową, która przejawia się zmuszaniem dziecka przez prośby, groźby, przekupstwa do mówienia wbrew naturalnej potrzebie dziecka wobec osób trzecich. Postawa ta jest szczególnie szkodliwa w przypadku dzieci nieśmiałych, lękliwych, a konsekwencją może być psychogenne /mutyzm, jąkanie/ zaburzenie mowy. 6. Postawa porównywania mowy dziecka z mową rówieśników, zawstydzanie, stawianie za wzór innych dzieci. Postawa ta nie uwzględnia indywidualności i odrębności rozwojowej dziecka oraz jego możliwości. Może rodzić w dziecku poczucie inności, bycie gorszym, niekochanym przez rodziców i prowadzić do powstania psychogenny zaburzeń mowy. W świadomości rodziców niektóre z tych postaw wynikają z naturalnych i pozytywnych uczuć rodziców wobec swojego dziecka- troski o jego rozwój/ postawa rygoryzmu, porównywania/, z dumy / postawa ”popisywania się”/ i czułości wobec niego / nadtroskliwość, nadmierna czułostkowość/. Nie zmniejsza to jednak szkodliwości tych postaw dla kształtowania się prawidłowego rozwoju mowy dziecka. Unikanie wymienionych postaw jest jedną z zasad profilaktyki logopedycznej. Jej celem jest wystrzeganie się wszelkich sytuacji mogących wyzwolić lub pogłębić problemy z rozwojem mowy dziecka. Wiele zaburzeń mowy ma charakter zewnątrzpochodny i jest wywoływanych przez czynniki tkwiące w środowisku dziecka, a szczególnie w jego rodzinie.